Río SOR - posibeis etimoloxias

A etimoloxía do topónimo Sor, como a da maioría dos demáis "ríos maiores", remóntanos á prehistoria.

A "Sor" élle asignada unha orixe prelatina, derivada da raíz indoeuropea *ser-, cun significado de "fluxo, corrente" (cf. p. 40 de E. Bascuas. "Estudios de hidronimia paleoeuropea gallega").

Por outro lado, Miguel Costa en frornarea apunta unha orixe no proto-indoeuropeo *seu- ('virar' IEW: 2741) - relacionado co lituano siaũras (*seu-ro-) 'estreito'. 

A mención máis antiga é do ano 747, co nome Saure. Velaí todas as mencións recollidas para o río Sor: 

"ripa Saure, sancte Marie de Saure" 747, "in Saure ecclesiam S. Marie" 897, "Ripa de Saur" 897, "Sauris" 916, "in Saure" 998, "aqua de Saur" 1092, 1099, "in face Saure" 1095, "usque in finem Sauri" 1103, "usque in Sauri" 1110, "ripa de Saur" 1120, 1160  "flumen Saurium" 1128, "S. Michael de Sauro" 1128, "inter ambos Souros, et per aquam de Sor" 1225, 1227; "entre ambolos Sores" 1305 (cf. Bascuas)

Tería por tanto evoluído: Saure > Saur > Sour > Sor, seguindo a evolución normal, incluíndo o paso /ou/>/o/ : cando o diptongo [ow] é trabado por una consonante homosilábica, esta tende a provocar a monoptongación (cf. P. Martínez Lema aquí).

É importante a monoptongación, pois filólogos como Gonzalo Hermo, ou xa previamente Moralejo Laso (1977), aducen a súa inexistencia no galego para considerar como falsas latinizacións esas formas antigas co ditongo -au-. 

.. "O mesmo sucede cos topónimos prerromanos, onde o escriba pode tender a darlles unha

aparencia latina que non se corresponde coa súa realidade etimolóxica. Por exemplo, o nome do río Sor, probablemente proveniente dunha raíz indoeuropea *sor- ‘fluír, discorrer’, figura en manuscritos dos séculos VIII-XII como Saur, Saure, Saurium, que non deberon existir nunca, mais que lle conceden

ao hidrónimo feitura latina".

(cf. G. Hermo, 2017. "Achegas metodolóxicas para a investigación lingüística en toponimia medieval" in Verba 75).

No entanto, as razóns aducidas por Moralejo Laso (cf. Verba 7) para rexeitar a evolución Saur > Sor non son correctas pois, como xa indicamos previamente, a toponimia é testemuña desta monoptongación, tamén no galego, así por exemplo o caso de Vilamor, que aínda aparece atestado como Villa Maur no ano 969 nun diploma do Tombo de Lourenzá, ou os casos de Vilapol, Castropol, etc.

Como anécdota, indicar que se rexistra, e.g. en 1688, a transcrición "Sol", "Riveras del Sol", o cal pode apontar a unha vacilacion Sor/Sol na pronuncia, fenómeno común (cf. aquí). 

Existe outro rio "Sor", afluente do rio Sorraia, en Portugal.